Fréttir

Aðalbjörg Sigurðardóttir

Aðalbjörg Sigurðardóttir skrifar

Í janúar í vetur flutti Hákon Guðmundsson hæstaréttarritari erindi um ættleiðingar á fundi KFRÍ. Svo sem vænta mátti var erindið mjög fróðlegt og fjallaði það bæði um sögulega og lagalega hlið málsins. Ennfremur um ættleiðingar í reynd, og gaf Hákon upplýsingar um það, hversu mjög ættleiðingum hefði fjölgað undanfarið.
  Að erindinu loknu urðu miklar umræður og var mörgum fyrirspurnum beint að fyrirlesaranum, sem gaf við þeim greið svör.
  Fréttir af fundi þessum vöktu talsverða athygli og komu af stað umræðum manna á milli. Er hér um mjög viðkvæmt og margþætt mál að ræða og þvi taldi ,,19 júní" vel við eigandi að gefa lesendum sínum kost á að fræðast um málið frá sem flestum hliðum og leitaði blaðið í því skyni upplýsinga hjá lögfræðingi, sálfræðingi og starfsmanni Barnaverndarnefndar Reykjavíkur. Brugðust þeir allir vel við og kann blaðið þeim beztu þökk fyrir. Einnig fór „19 júní" þess á leit við fr. Aðalbjörgu Sigurðardóttur, að hún skýrði lesendum blaðsins viðhorf sitt til ættleiðinga. Varð hún fúslega við þeim tilmælum.

Ég hef verið beðin um að Mta í ljós mína skoðun á ættleiðingum og geri ég það með ánægju. Þar sem ég var ekki á fundi þeim í K.R.F.I., sem ræddi þetta mál í vetur, mun ég ekki blanda mér í þær umræður, sem þar urðu, en aðeins ræða málið frá mínu sjónarmiði.
  Á því er enginn vafi, að ættleiðingum hefur á seinni árum mjög fjölgað. Ég lít svo á, að það sé eðlileg afleiðing af stórbættum kiörum og efnahag almennings, flestir áttu áður nóg með að koma fram sínum eigin börnum. Að vísu voru börn oft tekin til fósturs, en vanalega var gefið með þeim eitthvert lítilræði. Oft voru börn og unglingar á hálfgerðum flækingi, komið fyrir þar sem minnst var gefið með þeim, boðin niður, sem kallað var, eða stundum með mæðrum sínum í einni vistinni á fætur annarri. Þeir, sem betur voru efnaðir, ólu reyndar oft upp umkomulaus börn án meðgjafar, en sjaldnast voru þau ættleidd, líklega bæði af því, að öryggisleysið var svo mikið í afkomu manna, að flestum hefur fundist nóg að taka á sig ábyrgð á að koma upp sínum eigin börnum og svo var þetta blátt áfram ekki tízka, að minnsta kosti ekki til sveita. Ég man ekki eftir einni einustu ættleiðingu í minni sveit, þegar ég var að alast upp, en fósturbörn voru á nokkrum stöðum, jafnvel frá fæðingu, og allt of margir umkomuleysingjar á hrakningi. Þær tvær ættleiðingar, sem ég minnist frá þessum tíma, voru barnlausir embættismenn á Akureyri og á Möðruvöllum í Hörgárdal, sem ættleiddu sína stúlkuna hvor. Ég held að slíkt hafi verið talið svona eins konar yfirstéttarfyrirbæri. Ég held því ekki að fjölgun ættleiðinga nú á dögum sanni eitt eða neitt, annað en betri afkomu og sérstaklega meira öryggi, ekki sízt vegna almannatrygginganna.
  Eins og við vitum eru þjóðfélagshættir nú ákaflega breyttir. Nú eru hjón ekki lengur í vinnumennsku eða húsmennsku, hjá öðrum. Allt gift fólk reynir að koma sér upp sínu eigin heimili og lifa út af fyrir sig. Það er mannlegt eðli að vilja hafa börn í kringum sig, og þegar hjónin eignast ekki börn, sem alloft skeður, þá vilja þau venjulega gjarnan fá barn eða börn til ættleiðingar — og taka ekki að sér börn til fósturs öðruvísi en til' eignar. Þessi þróun til ættleiðinga hefur líka sjálfsagt orðið hraðari vegna þess, að fósturforeldrar hafa oft fengið þung áföll, þegar fósturbörn hafa skyndilega verið rifin af þeim af ýmsum ástæðum, sem oft hafa átt lítið skylt við velferð barnanna. Löggjafinn hefur reyndar á seinni árum tryggt rétt fósturforeldra að nokkru, en það tekur nokkurn tíma að ávinna slíkan rétt, og eðlilega vilja flestir heldur fá svo dýran fjársjóð til eignar, en að láni, ef þeir á annað borð taka að sér uppeldi barns.
  Heyrt hef ég því haldið fram, að ættleiðingar rugluðu ættartölur og mundu þegar fram í sækti valda sifjaspellum, systkin mundu giftast og þar fram eftir götum. Sjálfsagt er að hafa allar skýrslur í lagi við ættleiðingar og bókfæra eftir því sem unnt er uppruna barnsins, enda veit ég ekki betur en að svo sé gert. En um feðranir barna hefur víst ævinlega oltið á ýmsu hér á landi, og fjölmargir taldir rangt feðraðir bæði fyrr og síðar, sbr. tilsvar prestssonarins: „Eru þá allar ungar stúlkur í Skagafirði systur mínar"? Eg býst meira að segja við, að mikið minna sé um rangfeðranir nú en áður var, bæði af því að ekki er tekið eins hart á barneignum utan hjónabands og þær varða ekki embættis- eða álitsmissi.
  K.R.F.Í. hefur frá upphafi barist fyrir því, að mæður óskilgetinna barna hefðu öll umráð yfir börnunum, enda þótt meðlag væri greitt af föðurnum. Það er áreiðanlega verk félagsins að þetta ákvæði komst inn í sifjalóggjöfina frá 1921 og það hefur létt sálarstríð ótaldra mæðra og gefið þeim öryggi, sem þær gátu ekki eignast á annan hátt. Sjálfsagt má misnota þennan lagastaf eins og allt annað og dæmi eru til að gert  hefur verið, en grundvallaratriðum má ekki hagga. Móðirin er líklegri til þess að taka sínar ákvarðanir um barnið af tilliti til velferðar þess, eins og það kemur henni fyrir sjónir, heldur en faðirinn, sem of oft vill fyrst og fremst losna við meðlagsskyldu. Að hinu leytinu er sjálfsagt að endurskoðuð séu lögin um ættleiðingar og reynt að gæta sem mestrar sanngirni í allar áttir. Þetta er sjálfsagt aðkallandi, enda nú orðið fengin svo mikil reynsla um einstök tilfelli í þessu sambandi, að það ætti að vera hægt fyrir löggjafann að gera sér grein fyrir að hverju ber að stefna og hvað að varast.

Þorkell Kristjánsson fulltrúi Barnaverndarnefndar Reykjavíkur svarar þeim spurningum, er til hans var beint, þannig:

1. Eru mál varðandi ættleiðingar algeng hjá barnaverndarnefnd Reykjavíkur.
Svar: Barnaverndarnefnd varð aðili að ættleiðingum frá 1947 og ættleiðingar eru taldar sérstaklega í skýrslum nefndarinnar frá 1950. Hefur þeim farið fjölgandi eins og sjá má á eftirfarandi yfirliti

Ár (bæði ár meðtalin)                    Fjöldi ættleiðinga                 Meðalfjöldi á ári
1950—1954                                  137                                       27,4
                                 1955—1959                                  189                                       37,8
                                 1960—1961                                    82                                       41,0

Á árinu 1962 mælti nefndin með 35 ættleiðingum. í 14 þessara tilfella var um ættleiðingar stjúpbarna að ræða. Þá bárust, auk þessa, 5 ættleiðingabeiðnir, sem ekki var talið fært að mæla með.
  Þess skal getið að barnaverndarnefnd hefur aðeins verið beðin um ráðstöfun á 2 börnum 1962, en hinum hefur verið ráðstafað á mjög handahófskenndan hátt af ýmsum aðilum, þannig að vinkona hefur þekkt aðra stúlku, sem þekkir „agalega flott" og góð hjón, er ekkert barn eiga og langar til að fá barn gefins. Þessi börn eru flutt á heimilin án þess að heimilin séu athuguð áður og e.t.v. eru börnin búin að dvelja þar nokkurn tíma áður en beðið er um meðmæli nefndarinnar. Þar sem mörg þessara heimila líta sæmilega út og börnin búin að dvel'ja á heimilinu, þykir hart að gengið að taka börnin af þeim aftur og því mælt með ættleiðingunni, þó að barnaverndarnefnd hafi tugi heimila á biðlista á skrifstofu sinni, sem eru miklu hæfari til þess að veita börnum uppeldi.

2. Hvert er hlutverk barnaverndarnefndar í þeim málum? — Hefur nefndin úrslitavaldið, er ekki yfirleitt faríð eftir tillögum hennar?
Svar: í lögum um vernd barna og ungmenna nr. 29 9. apríl 1947. 32. gr. segir: „Áður en ættleiðing er veitt, skal ráðherra leita umsagnar barnaverndarnefndar". Hlutverk barnaverndarnefndar er að meta hæfni kjörforeldra til barnauppeldis, er því leitað allra fáanlegra upplýsinga um þá, sakavottorð athugað og annar fyrri ferill. Ekki tel ég, að ráðherra sé skylt að fara eftir umsögn nefndarinnar, en þó tel ég að eftir henni sé farið. Fyrir 1947 þurfti aðeins meðmæli sóknarprests.

3. Er nefndinni skylt að fylgjast með líðan barnanna eftir að ættleiðingin hefur farið fram og ef svo er, hve lengi?
Svar: Þar sem nefndin mælir ekki með nema hæfum heimilum til ættleiðinga, er ekki fast eftirlit með þeim, en persónulega hef ég reynt að fylgjast með þeim og er mér ekki kunnugt um nein ákvæði um þetta. Hins vegar er haft eftirlit með öllum þeim börnum, sem barnaverndarnefnd kemur fyrir í fóstur til' lengri tíma, allt að 16 ára aldurs. Á árinu 1962 kom nefndin í fóstur 9 börnum, þar sem vonlaust þótti, að aðstandendur gætu annast þau á viðunandi hátt. Á sl. tíu árum (1952—1961) hefur nefndin komið samtals 82 börnum í fóstur á einkaheimili, eða til jafnaðar um 8 börnum á ári.

4. Vitið þér tíl, að kjörbörnum hafi verið skilað aftur? — Væri skylt að leita álits barnaverndarnefndar í slíkum tilfellum?
Svar: Mér er ekki kunnugt um að ættleiddum börnum hafi verið skilað aftur, en hafi slíkt komið fyrir, hefur okkur ekki verið tilkynnt um það. Aftur á móti hefur fósturbörnum verið skilað aftur af ýmsum ástæðum.

5. Eru nokkrar sérstakar hömlur á því, að erlendir ríkisborgarar geti ættleitt íslenzk börn?
Svar: Barnaverndarnefnd Reykjavíkur hefur ekki um langan tíma mælt með ættleiðingum til erlendra ríkisborgara, nema þá þeirra sem hafa verið búsettir hér um lengri tíma. Til hermanna hefur nefndin ekki mælt mð ættleiðingum, nema þegar konan hefur verið íslenzk og augljóst þætti að það væri barninu fyrir beztu að fylgja móður sinni.

Sigurður Ólason hæstaréttarlögm. svarar spurningum um ýms lögfræðileg atriði:

1. Getur ógift móðir, sem ekki er lögráða, tekið á eindæmi ákvarðanir um að láta ættleiða barn sitt (þ.e. án vitundar og vilja foreldra eða forráðamanna)?     
Svar: Samkvæmt lögum virðist ólögráða stúlka mega ættleiða barn sitt án vitundar og vilja foreldra en í reyndinni myndi ráðuneytið þó varla samþykkja slíka ættleiðingu.

2. Er skriflegt loforð móður varðandi ættleiðingu ófædds barns hennar bindandi, þótt hún skipti um skoðun eftir fæðingu barnsins?
Svar: Slíkt loforð myndi ekki verða talið gildandi nema eftirfarandi samþykki kæmi til, í einhverri mynd.

3. Eru nokkrir möguleikar á því að ógilda ættleiðingu eftir stuttan (vissan) tíma, ef aðstæður móðurinnar breytast, svo sem ef hún giftist föður barnsins?
Svar: Mikil' vandkvæði eru á slíku, og myndu siðari breytingar á högum móðurinnar út af fyrir sig litla þýðingu hafa í því sambandi.

4. getur ættleiðandi fengið ættleiðingu ógilda og skilað barni aftur?
Svar: Ættleiðandi getur þetta, ef aðstæður breytast, svo sem ef barnið reynist háð siðferðislegum vanköntum, að ráði.

5. Eru fyrirmæli um það í Iögum, að raunverulegur uppruni barns, sem er ættleitt, skuli skráður í opinber skjöl?
Svar: Engin bein fyrirmæli munu vera um þetta.Eftir að ættleiðing er hins vegar komin í kringmunu kynforeldrar yfirleitt ekki gefnir upp í opinberumskjölum, svo sem skírnarvottorðum.

6. sp a) Getur móðir ráðstafað barni án vitundarföður, sem greitt hefir með barninu, eða jafnvelgegn vilja hans?
b) Hefir faðir óskilgetins barns forgangsrétt til að taka barnið að sér, sé hann fær um það að dómi þeirra, sem til eru kvaddir, ef móðirin hefir ákveðið að láta það frá sér?
c) Hver er réttur föður skilgetinna barna, ef hjónin hafa skilið samvistum og börnin fylgt móðurinni?
Svar: a) Samkv. lögum á móðirin ekki að geta gert þetta, án vitundar föðurins. Hins vegar er ráðuneytinu ekki skylt að fara að vilja barnsföður, þótt hann setti sig á móti ættleiðingu.
b) Þetta er vafamál að núgildandi lögum, en væntanlega kæmi þó til greina „lögjöfnun" frá hliðstæðum ákvæðum lögræðislaga um forræði óskilgetinna barna. Sjálfsagt væri að setja skýrari ákvæði hér um, þannig að faðirinn hafi „forgangsrétt" til barnsins, ef móðirin hyggst láta barnið til vandalausra.
c) Sami réttur og barnsfeður hafa annars, þegar um óskilgetin börn er að ræða. Hér þyrfti þó að setja skýrari ákvæði og tilskilja föðurnum frekari rétt en nú er, ef hann sýnir vilja og getu til að sinna barninu og uppeldi þess.

7. Er sá möguleiki fyrir hendi, að sama barnið verði ættleitt oftar en einu sinni?
Svar: Þessi möguleiki mun vera fyrir hendi.

8.Eru til nokkur lög um fóstur og fósturbörn?
Svar: Lög um þetta eru engin til, en ástæða væri að athuga um slíka lagasetningu, m.a. vegna fósturforeldra.

9. Eru nokkur ákvæði til um það, hvort ættleiða megi íslenzk börn til erlendra ríkisborgara og flytja þau úr landi?
Svar: Engin sérákvæði gilda, þótt ættleiða eigi barn úr landi, en í reynd yrði slíkt þá væntanlega talið vandkvæðum bundið, t.d. má ætla að barnaverndarnefndir yrðu tregari til að veita samþykki sitt eða meðmæli nema þá helzt, ef barnið á að fylgja foreldri til útlanda og ættleiðing sé fyrirhuguð til (nýs) maka. Hér munu ættleiðingaryfirvöldin þurfa að vera vel á verði.

10. Eru nokkur fleiri atriði, sem þér teljið ástæðu til að taka sérstaklega fram um ættleiðingar?
Svar. Full ástæða væri til að endurskoða gildandi löggjöf, m.a. í þeirri veru að takmarka veitingu ættleiðingaleyfa meira en verið hefir. Aðalreglan á að vera sú, að börn fylgi foreldrum sínum eða foreldri. Allt of lítið er gert að því, að rannsaka í hverju tilfelli, hvers vegna verið er að sækja um ættleiðingu. Sjálfsagt væri að athuga jafnan hagi móðurinnar, þar eð víst er að oft er um hreint vonleysisástand að ræða eða að móðirin gerir sér ekki grein fyrir, hvað hún er að fara. Ekki er heldur einhlítt að fara eftir því sem „ætla má að barninu sé fyrir beztu", þó að það láti vel í eyrum, þar sem sjaldnast er á neinu föstu að byggja í því efni, og í reyndinni eingöngu litið á ytri aðstæður, svo sem efnahag og þvílíkt. Auka þarf rétt barnsföður, frá því sem nú er, sérstaklega í sambandi við ættleiðingu á barni hans og fráskilinnar konu hans. Til þess að búa betur um þessa hnúta væri e.t.v. réttast að ættleiðing færi einungis fram eftir dómsúrskurði, á svipaðan hátt og í sumum tilfellum samkvæmt lögræðislögum. Ekki svo að skilja, að dómsmálaráðuneytinu sé ekki út af fyrir sig fyllilega trúandi til þess að fara með þessi mál framvegis, eins og hingað til. Hins vegar leiðir það af dómsmeðferð slíkra mála að þau verða rannsökuð meira frá báðum hliðum, einnig yrði þá möguleiki til Ieiðréttingar með áfrýjun, ef að um mistök reyndist hafa verið að ræða. Er þessi háttur á hafður sums staðar erlendis.

Dr. Símon Jóh. Ágústsson svarar spurningum blaðsins á þessa leið:

1. Er eðlilegt að ætla, að móðir að fyrsta barni geri sér fulla grein fyrir því, hvað felst í ættleiðingu?
Það fer meðal annars eftir greind hennar, menntun og aldri. Ef hún er mjög ung, má yfirleitt ætla, að hún geri sér þessa varla nægil'ega grein af sjálfsdáðum, og verður ættleiðingarmiðlarinn (þ.e. sá, sem hefur milligöngu um ættleiðingu) ávallt að veita henni leiðbeiningar um þetta atriði og ganga úr skugga um, að henni sé Ijóst, hvað í því felst, að hún láti barn sitt til ættleiðingar. Með ættleiðingunni eru öll tengsl hennar við barnið algerlega slitin, hún getur aldrei framar tekið það í umsjá sína. Hversu mjög sem hagir hennar kunna að breytast seinna til batnaðar, þótt hún jafnvel giftist síðar barnsföður sínum og eignist gott heimili, er ættleiðingin allt um það óriftanleg. Þótt hún komist seinna að raun um það, að hún geti ekki átt fleiri börn, þótt hún fái síðar ríka löngun til þess að kynnast barninu, er jafnvel yfirleitt fyrir það girt, nema þegar ættmenni eða vinafólk ættleiðir það. Þetta verður hver móðir að gera sér ljóst, áður en hún lætur barn sitt til ættleiðingar. Ættleiðing má heita óriftanleg, þar er ekki um neina bráðabirgðaráðstöfun á barninu að ræða. Fyrsta skylda þeirra, sem hafa milligöngu um ættleiðingu, er að kanna möguleika á því, hvort unnt er að koma aðstæðum móður í það horf, að skynsamleg ástæða sé til þess að ætla, að hún geti veitt barninu gott uppeldi og hvort hún sé til þess hæf sakir vitrænna eða geðrænna annmarka. Alls konar áhyggjur og örðugleikar steðja oft að ógiftri móður og tilfinningar hennar eru í uppnámi fyrst eftir að hún hefir alið barn sitt. Stundum er hún gripin vonleysi og örvæntingu, einkum þegar hún er umkomulaus, á sér einskis stuðnings að vænta frá barnsföður sínum né ættingjum. Sakir þessa er hún fyrst eftir barnsburðinn illa fær um að taka ful'lnaðarákvörðun um framtíð barnsins, og ef hún tekur ákvörðun um að láta barnið til ættleiðingar í slíku ástandi, er hætt við, að hún iðrist hennar seinna og þjáist svo af samvizkubiti. Þess vegna er það almenn regla, sem fylgt er nú orðið víðast hvar eða alls staðar, þar sem ættleiðingarmiðlun er í góðu lagi, að móðir veiti ekki að jafnaði fullnaðarsamþykki til ættleiðingar fyrr en 2—3 mánuðum eftir fæðingu barnsins. Er þetta gert til þess að girða fyrir það, að móðir afsali sér barninu fyrir fullt og allt í fljótræði og undir áhrifum frá örðugleikum þeim, sem fæðing þess hefur í för með sér. Ef móðir hefur veitt samþykki til ættleiðingar áður en barnið fæðist, skal leitað staðfestingar hennar á því eftir 2—3 mánuði frá fæðingu barnsins. Reynslan hefur sýnt, að ekki er fátítt, að móður snúist hugur, þegar hún hefur fætt barnið, og vilji með engu móti láta það frá sér og væri þá í fyllsta máta ómannúðlegt að slíta það frá henni. Þá er heldur ekki fátítt, að ættingjar hennar sjái sig um hönd, þegar barnið er fætt, eða eygi úrræði til þess að veita henni stuðning við uppeldi þess.

2. Teljið þér áhættu felast í því að halda leyndu fyrir barni raunverulegum uppruna þess, en láta það halda, að það sé afkvæmi kjörforeldranna?
Vafalaust felst í því mikil áhætta. Um það er enginn ágreiningur meðal sérfræðinga í ættleiðingarmálum, að kjörforeldrar eigi að segja barninu, að þeir séu ekki kynforeldrar þess og að mjög mikilvægt sé, að þetta sé gert snemma, helzt ekki síðar en við 4—5 ára aldur. Barnið þarf að alast upp með þessari vitneskju frá því, að það man eftir sér, þá tekur það högum sínum sem eðlilegum hlut og veldur hún þá engri röskun á sálarlífi þess. Barnið kemst ávallt fyrr eða síðar að raun um, að það sé ættleitt; því eldra sem barnið verður, því meiri hætta er á, að það verði þess áskynja, oft við óheppilegar aðstæður, félagar þess segja því t.d. frá þessu, af óvitaskap eða til þess að stríða því. Þegar barn fær ekki að vita fyrr en seint og síðarmeir, að það sé kjörbarn, getur það hlotið við það mikið sáhænt áfall, svo að það bíði þess ekki bætur og þar með spillist samband þess við kjörforeldrana. Þegar kjörforeldrar segja barninu snemma hið sanna í þessu efni, er engin hætta á, að þeir glati við það ást þess, en það eiga þeir á hættu, þegar þeir draga von úr viti að fræða það um þetta. Oft verða þeir of seinir og barnið fréttir þetta utan að sér. Þetta er einn vísasti vegurinn til þess að spilla sambandi kjörbarns og kjörforeldra. Kjörforeldrum verður því að gera vel Ijóst þetta mikilvæga atriði. I Noregi hefur t.d. dómsmálaráðuneytið gefið út þau fyrirmæli, að þegar ungt barn er ættleitt, skuli fylkisstjórinn leggja skriflega fyrir kjörforeldra þess að segja því snemma, að það sé kjörbarn þeirra.

3. Teljið þér, að ættleiðing á heilbrigðum grundvelli hafi meiri möguleika til að skapa barni trausta og örugga tilveru en fóstur?
Já, í fjölmörgum tilfellum. Ef rétt er til ættleiðingar stofnað, myndast með henni traustara og innilegra samband milli kjörbarns og kjörforeldra en alla jafnan verður milli fósturbarns og fósturforeldra. Kjörforeldrar ættleiða barn í þeim tilgangi að veita því sömu stöðu innan fjölskyldunnar og þeirra eigið barn myndi hafa. Þeir vilja koma því til þess þroska, sem hneigðir þess og hæfileikar leyfa, eins og væru þeir réttir foreldrar þess, ganga því að öllu leyti í foreldra stað. Þegar vel er til ættleiðingar stofnað, verður sambandið milli kjörforeldra og kjörbarns svo til hið sama að traustleika og innileik og það er milli kynforeldra og barna þeirra; en þegar um fóstur er að ræða, er sambandið milli þeirra oft miklu lausara. Með ættleiðingu eru mynduð skilyrði til innilegasta fóstursambands, sem jafngildir því, sem myndast milli foreldra og barna. Ættleiðing er því oft allra bezta uppeldisúrræðið, sem kostur er á, þegar umkomulaus börn eiga í hlut. Með því móti hefur hundruðum barna hér á landi verið tryggt betra uppeldi og betur séð fyrir því, að þau fengju neytt hæfileika sinna og þroskamöguleika en annars hefði verið unnt. Eg tel því ekki koma til mála að afnema ættleiðingu, eins og mér skilst, að raddir hafi verið uppi um, en hins vegar er þess brýn þörf að vanda betur til ættleiðinga en nú er gert. Muna verður, að ættleiðing er ekkert alls herjar uppeldisúrræði, þegar umkomulaus börn eiga í hlut, það er eitt af mörgum; sum börn eru betur komin í fóstri eða í stofnun.

4. Er líklegt, að barnlaus hjón, sem ættleiða barn vegna ýmissa hjúskaparvandkvæða og ef til vill yfirvofandi skilnaðar, séu heppilegir uppalendur?
Ekki nær nokkurri átt að láta kjörbarn til hjóna, þegar svo stendur á. Barnlaus hjón vilja stundum taka kjörbarn af því, að hjónaband þeirra er að fara út um þúfur, ganga þau, — eða annað hvort þeirra — með þá grillu, að barnið muni bæta sambúð þeirra og bjarga hjónabandinu. En þetta eru nær ávallt tálvonir og þetta viðhorf þeirra er barninu mjög óhagstætt. Barnið má með engu móti verða fórnardýr við tilraunir þeirra til þess að bjarga misheppnuðu hjónabandi. Slíkum hjónum ganga ekki réttar hvatir til þess að taka kjörbarn, heldur gera þau eigingjarnar og ósanngjarnar kröfur til barnsins. Þau munu brátt komast að því, að barnið megnar ekki að bæta samlíf þeirra, þau verða fyrir vonbrigðum af því, og getur þetta leitt til þess, að þau verða því meira eða minna fráhverf, og nýtur barnið þá ekki lengur hjá þeim þess ástríkis og öryggis, sem það þarfnast. Stundum endar slíkt hjónaband með skilnaði. Ein sú meginkrafa, sem gera verður til væntanlegra kjörforeldra, er, að hjónaband þeirra sé traust og gott. Eins verða hjónin að vera sammála og samtaka um að taka kjörbarn. Sem sagt, ef hvatir hjóna til þess að taka kjörbarn eru þær að gera tilraun til þess að bjarga misheppnuðu hjónabandi, kemur ekki til' mála að fá þeim kjörbörn í hendur. Nær ávallt gera þau sér allt far um að dylja ættleiðingarmiðlarann þessarar ástæðu, en náin athugun hans á högum þeirra og hvötum leiðir oftast viðhorf þeirra í ljós, svo að unnt er að forðast slík mistök.

5. Viljið þér nefna einhver önnur atriði sem þér teljið að hafa beri sérstaklega í huga í sambandi við ættleiðingar?
Brýn nauðsyn er á því, að undirbúa ættleiðingar miklu rækilegar en nú er gert hér á landi. Árangur ættleiðingar sem uppeldisúrræðis veltur mjög á því, hvernig undirbúningi hennar er háttað. Margs konar vandasamar athuganir og rannsóknir þurfa að réttu lagi að fara fram, áður en hún er fullákveðin. Ef lítt er vandað til þessa starfs og á því er mikið handahóf, verða við  ættleiðingar mörg mistök, sem valda ógæfu og óhamingju öllum, sem hlut eiga að máli: kynforeldri, kjörforeldrum og síðast en ekki sízt kjörbörnunum, en ættleiðingin á framar öllu að stuðla að þroska þeirra og lífshamingju. Ef nógu vel er vandað til undirbúnings ættleiðingarinnar, má forðast flest slík mistök og draga mjög úr áhættu þeirri, sem henni eru samfara. Sérmenntað starfslið þarf að hafa þessa rannsókn á hendi, en hún varðar þrjá aðila: foreldra barnsins, sérstaklega móður þess, barnið sjálft og væntanlega kjörforeldra þess. Móðurinni verður að koma til skilnings á aðstæðum sínum, svo að hún geti tekið ákvörðun, sem heillaríkust er henni og barninu. I öðru lagi verður að reyna að ganga úr skugga um, hvort barnið er heilbrigt á sál og líkama í þriðja lagi verður að ráða í með nokkurri vissu, hvernig hjón þau, sem um ræðir, munu reynast sem kjörforeldrar og veita þeim stundum ýmsa aðstoð og leiðbeiningar, einkum fyrst í stað. Stefna ber að því nú þegar, að sérfrótt starfslið taki alla ættleiðingarmiðlun í sínar hendur. Samstarfshópur þessi yrði skipaður minnst þremur mönnum: Sérmenntuðum ármanni eða árkonu (social worker) í ættleiðingarmálum, geðlækni, helzt barnageðlækni, og barnasálfræðingi. Þetta gæti annað hvort verið sjálfstæð stofnun eða deild í annarri stofnun eða stofnunum, svo sem barnaverndarnefnd Reykjavíkur eða Mæðrastyrksnefnd Reykjavíkur. Nær helmingur allra ættleiðinga kemur til umsagnar barnaverndarnefndar Reykjavíkur, en tala ættleiddra barna var hér á landi 105 til jafnaðar á árunum 1959—1961. Væri því vel til fallið að barnaverndarnefnd höfuðstaðarins riði á vaðið og gerði þegar ráðstafanir til þess að fá í þjónustu sína sérfróðan mann (social worker) um ættleiðingarmiðhm. Gæti hann jafnframt verið öðrum barnaverndarnefndum, a.m.k. hér suðvestanlands til ráðuneytis. Á þennan hátt, fengist reynsla um ættleiðingarmiðlun, sem yrði til mikils stuðnings við að finna þessu máli sem hentugasta skipun í framtíðinni.